Mae mudiad iaith wedi annog cynghorwyr Gwynedd i fod yn 'ddewr' a 'rhoi'r Gymraeg cyn unrhyw blaid' drwy wrthod cynllun i adeiladu wyth mil o dai, cyn cynnal protest heddiw ar ddiwrnod y bleidlais.
Mae symud swyddi allan o Gaerdydd yn allweddol i hyfywedd y Gymraeg ar lefel gymunedol, yn ôl mudiad iaith sydd wedi cwynoi'r Prif Weinidog am y penderfyniad i beidio â lleoli'r Awdurdod Cyllid newydd ym Mhorthmadog.